Τα βασικά συμπεράσματα της ουσιαστικής ημερίδας διαλόγου, που διεξήχθηκε στην Αθήνα στις 23-5-2017 Από το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τα βασικά συμπεράσματα της ουσιαστικής  ημερίδας διαλόγου, που διεξήχθηκε στην Αθήνα στις 23-5-2017

Από το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών

Διεθνείς συνθήκες και Ελληνικό θεσμικό περιβάλλον

Σε όλο τον κόσμο η ανάδυση και ανάδειξη της κοινωνικής οικονομίας ως τρίτου πυλώνα της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης είναι αναμφισβήτητο γεγονός. Πάνω από 1 δισ. άνθρωποι είναι μέλη συνεταιρισμών και κοινωνικών επιχειρήσεων και βιοπορίζονται μέσα από την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Οι συνεργατικός τομέας της οικονομίας έχει  δημιουργήσει πάνω από 100 εκατ. θέσεις μισθωτής εργασίας (20% περισσότερες από τις πολυεθνικές εταιρείες) υποστηρίζει πάνω από 270 εκατ. θέσεις εργασίας (κυρίως μεμονωμένων παραγωγών)  και τέλος συμβάλλει στην τοπική αυτάρκεια μέσω της παραγωκατανάλωσης.

Αναφορικά με τα μεγέθη της Κοινωνικής Οικονομίας, στον ευρωπαϊκό χώρο δραστηριοποιούνται δύο περίπου εκατ. επιχειρήσεις του τομέα της κοινωνικής οικονομίας οι οποίες αποτελούν το 10% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και απασχολούν περισσότερα από 11 εκατ. εργαζόμενους.

Παράλληλα, από τους διεθνείς οργανισμούς αναγνωρίζεται ότι, η κοινωνική οικονομία είναι ένας από τους βασικός πυλώνες μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων – και καταπολέμησης της ανεργίας και φτώχειας  για τον 21^ο αιώνα. Αναγνωρίζεται ότι η κοινωνική οικονομία είναι αναγκαίος όρος, για την ανακατεύθυνση και στόχευση των νέων τεχνολογιών προς την επινόηση νέων θέσεων εργασίας και εισοδημάτων.

 Ταυτόχρονα είναι ο χώρος θεσμικής και πολιτικής καινοτομίας και αυτοοργάνωσης της κοινωνίας.  Δηλαδή  ο χώρος ουσιαστικής αλληλεπίδρασης  για  την συμμετοχική δημοκρατία και μέθεξη με τη συλλογική δημιουργία της κοινωνίας πολιτών.

Ενδεικτικά επισημαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια που βρισκόμαστε σε περίοδο κρίσης, οι  πιο ανθεκτικές και βιώσιμες οικονομίες, είναι εκείνες που έχουν αναπτύξει ένα σημαντικό κομμάτι στο τομέα  της κοινωνικής οικονομίας. Αντικειμενικά πρόκειται για μια αναγκαία συνθήκη που τις θωρακίζει έναντι στην ανεργία και την φτώχεια.  

Ο τομέας, στην Ελλάδα είναι σε μεγάλη υστέρηση. Σε θεσμικό και οικονομικό επίπεδο  και υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ του Ευρωπαϊκού μέσου όρου που κυμαίνεται γύρω στο 10% του ΑΕΠ και των επιδόσεων στη  χώρα μας που βρίσκεται κάτω του 2%.

Αντίστοιχα  μειωμένη είναι και η αναγνώριση της σημασίας της κοινωνικής οικονομίας  από το πολιτικό μας  σύστημα και ασήμαντοι οι διαθέσιμοι πόροι για την ανάπτυξή της.

Εμείς σαν Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών, πιστεύουμε ότι δεν νοείται Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κίνημα, δεν υπάρχει έννοια πραγματικής Σοσιαλδημοκρατίας, χωρίς την αναγνώριση του τρίτου τομέα της οικονομίας και χωρίς τη ζωντανή σύνδεση με τα κοινωνικά κινήματα. Χωρίς αυτά να διατυπώσουν σαφή πολιτικά αιτήματα, δεν μπορεί να υπάρξει λύση στο πολιτικό Πρόβλημα της Χώρας.

Ο Τομέας έρχεται να καλύψει τις αδυναμίες του κράτους και της αγοράς εκεί όπου αυτά αδυνατούν να καλύψουν το σύνολο των πραγματικών αναγκών του πληθυσμού και μάλιστα σε ένα ευρύ φάσμα τομέων όπως: Στον αγροδιατροφικό τομέα, στον τομέα της πρόληψης και της κοινωνικής φροντίδας, στην δια βίου μάθηση και την ενισχυτική διδασκαλία, στο πράσινο επιχειρείν, στον πολιτισμό-τουρισμό. Δηλ. κοντολογίς  πρόκειται για Τομέα της πραγματικής οικονομίας, συμπληρωματικό προς το Κρατικό και τον Ιδιωτικό, αλλά με πολλά πλεονεκτήματα. Η προστιθέμενη αξία της κοινωνικής οικονομίας σε σχέση με την πραγματική οικονομία είναι μια ουσιαστική σοσιαλδημοκρατική απάντηση στην κρίση.

ü  Η κοινωνική οικονομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα είναι δυο έννοιες που πηγαίνουν μαζί και δεν σχετίζονται ούτε με το κοινωνικό κράτος, ούτε με ιδιωτικές χορηγίες για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Σκόπιμα, όμως δημιουργείται σύγχυση για να μεταφέρονται κρίσιμοι πόροι του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, σε τέτοιου είδους δράσεις (Ιδιωτική φιλανθρωπία, λογική λειτουργικών αναγκών ενός υπερτροφικού κράτους κλπ).

ü  Η κοινωνική οικονομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα προϋποθέτουν συλλογικό υποκείμενο, ένα συνεταιρισμό, μια μη κερδοσκοπική εταιρεία κλπ, που αντικειμενικά λειτουργούν με κανόνες οι οποίοι διαφέρουν ουσιαστικά από τις λογικές του κέρδους.

ü  Το κράτος και οι Δήμοι μπορεί να είναι συμπράττοντες εταίροι, όχι όμως μοναδικοί δικαιούχοι , σε μια σύμπραξη με κοινωνικές επιχειρήσεις.

Στη χώρα μας η οποία κυριαρχείται από τον κρατισμό ελάχιστα αναγνωρίζεται και  προβάλλεται αυτή η ζωτική αλήθεια καθώς έρχεται αντιμέτωπη με  το Ελληνικό πελατειακό πολιτικό -κομματικό σύστημα. Κατά συνέπεια ο τρίτος τομέας της οικονομίας όχι μόνο δεν ενισχύεται αλλά αντιθέτως υφαρπάζονται συστηματικά οι πόροι του  Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου που προορίζονται  για αυτό σκοπό για να καλύψουν  λειτουργικές ανάγκες ενός υπερτροφικού κράτους.

Ένα παράδειγμα είναι τα προγράμματα stage που κατήργησε η Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου το 2009 επανήλθαν το 2012 προσχηματικά ως κοινωφελής εργασία στο δημόσιο και τους Δήμους ενώ, όλοι γνωρίζουν ότι πρόκειται για προσωρινά επιδοτούμενους για την γραφειοκρατία στο δημόσιο και τους Δήμους.

Πρέπει να θυμίσουμε ότι την περίοδο 2010-11 επί Κυβέρνησης Γ.Παπανδρέου προγραμματίστηκε (με  υπουργούς την Κατσέλη –Κουτρουμάνη) ένα ποσόν πάνω από 1 δις στο οποίο είχαν πρόσβαση οι φορείς κοιν. οικονομίας. Ο προγραμματισμός αυτός ποτέ δεν υλοποιήθηκε στο σύνολό του.

Όταν το 2012 ανέλαβε η Κυβέρνηση Σαμαρά –Βενιζέλου άλλαξε πολιτική και επανέφερε τα με ψευδεπίγραφο τίτλο «Κοινωφελής εργασία» πάλι τα  stage στο δημόσιο και τους Δήμους ενώ οι συνεταιρισμοί δεν χρηματοδοτήθηκαν καθόλου.

Στην τρέχουσα περίοδο της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ _ΑΝΕΛ τα διαθέσιμα αντίστοιχα ποσά για τη πολυδιαφημιζόμενη Κοινωνική Αλληλλεγγυα οικονομία είναι μόλις 58 εκ. και μαζί με τις περιφέρειες δεν ξεπερνούν τα 157 εκατ. για όλο το ΕΣΠΑ 2014-2020!! Εύλογο λοιπόν το ερώτημα: Πώς θα προσεγγίσουμε το μέσο όρο του ΑΕΠ της   κοιν. οικονομίας στην Ε.Ε όταν διαθέτουμε μόλις το 0,2 των πόρων (ΕΣΠΑ συν το πακέτο Γιούνγκερ).

Πέραν της ανάγκης για την συμπληρωματικότητα των υποδομών του κοινωνικού κράτους, κάθε χρόνο έχουμε 100.000 περίπου επιδοτούμενες θέσεις εργασίας από προγράμματα ΕΣΠΑ μέσω ΟΑΕΔ στο κράτος και στους ΟΤΑ. Πρόκειται για πρόσκαιρα απασχολούμενους η υποαπασχολούμενους  στη γραφειοκρατία χωρίς κανένα παραγωγικό αντίκρισμα. Το αποτέλεσμα σε σχέση με την πραγματική οικονομία θα ήταν εντελώς διαφορετικό εάν οι πόροι αυτοί είχαν διατεθεί για την εργασία στη κοινωνική οικονομία σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πολιτική πρακτική.

 Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της κοινωνικής οικονομίας μπορεί να διπλασιάσει τη δημιουργία και διατήρηση νέων θέσεων εργασίας. Είναι βεβαίως αποδεδειγμένο επίσης ότι ο ιδιωτικός τομέας, ενώ είναι πιο αποτελεσματικός από τον δημόσιο, ωστόσο δεν δημιουργεί επιχειρήσεις και νέες θέσεις εργασίας εκεί όπου δεν προσδοκά άμεσα στα κέρδη αλλά στο κοινωνικό όφελος.

Η επίδραση των  τεχνολογικών  αλλαγών στη μισθωτή εργασία

Υπάρχει όμως ένας πρόσθετος λόγος ιστορικής σημασίας, για την στήριξη της κοινωνικής οικονομίας που υπαγορεύεται από τις μεγάλες τεχνολογικές αλλαγές μετατοπίσεις αναγκών και μορφών εργασίας.

Το γεγονός ότι οι  τεχνολογικές αλλαγές από μόνες τους, παρά την θεαματική τους ανάπτυξη, ούτε τις ώρες εργασίας μείωσαν, ούτε τις βασικές ανάγκες για όλους ικανοποίησαν., Το γεγονός επίσης ότι από την δεκαετία του 70 και πέρα οι ανισότητες σταδιακά αυξήθηκαν και  το 1/4 σήμερα της κοινωνίας στην χώρα μας βρίσκεται στην ανεργία, αποκλεισμένο και από την παραγωγή και από την κατανάλωση.

 Στο κράτος και την αγορά βλέπουμε μια  διαρκή αναγκαστική μείωση των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά και των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα μείωση των αναγκών διαμεσολάβησης ηλεκτρονοποίηση στο χώρο της γραφεικρατίας και των τραπεζών, η αυτοεξυπηρέτηση των συναλλασσόμενων με το e-banking, μειούμενες θέσεις εργασίας και σ΄ αυτό το τομέα.

Όλα αυτά τα δεδομένα συνιστούν τον αναπόφευκτο περιορισμό της μισθωτής εργασίας.

Η χρήση των νέων τεχνολογιών που αντικειμενικά επιταχύνει την ανάπτυξη, επιτυγχάνει το αντίθετο αποτέλεσμα ως όπλο όμως υπεροχής των μεγάλων εταιριών έναντι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και μικροπαραγωγών. Κι αυτή η εξέλιξη οδηγεί στον οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Άρα μην περιμένουμε αύξηση της απασχόλησης με την ρομποτική και τον αυτόματο πιλότο, χωρίς την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Η σχέση εργασίας-κεφαλαίου  αλλάζει, οι εργασιακές σχέσεις ελαστικοποιούνται, οι μισθοί μειώνονται, οι θέσεις χάνονται και το κράτος πρόνοιας τελικά συρρικνώνεται  αδυνατώντας να καλύψει τα προβλήματα που δημιουργούνται στο βιοτικό επίπεδο.

Η οικονομικίστικη ανάπτυξη συμβαδίζει με την μεγέθυνση της ανεργίας. Απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις ο τρίτος τομέας της   κοινωνικής οικονομίας, αναζητά τον δικό του ρόλο ανάμεσα στο κράτος και την αγορά, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, να χρησιμοποιήσει  τη σύγχρονη  τεχνολογία υπέρ του ελεύθερου χρόνου , να δημιουργήσει νέο τομέα απασχόληση.

2.τομείς εφαρμογής της κοινωνικής οικονομία

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

 Η τοπική Αυτοδιοίκηση  έχει ζωτικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας.

Ο Δήμος είναι πεδίο διαμόρφωσης και άσκησης δημοσίων πολιτικών  για «την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας». Την αποστολή αυτή δεν θα τη φέρει σε πέρας  εάν δεν διαμορφώσει  ευνοϊκές συνθήκες για την κοινωνική συνοχή στην μικροκλίμακα του τοπικού. Εργαλείο για την κοινωνική συνοχή είναι η ανάπτυξη του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου.

Προοδευτική αυτοδιοίκηση είναι εκείνη που διαμορφώνει και ασκεί τις δημοτικές πολιτικές με την άμεση και αδιαμεσολάβητη συμμετοχή των πολιτών, με διαφάνεια και λογοδοσία, είναι εκείνη που αντιλαμβάνεται τον ιδιαίτερο ρόλο της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας ως μοχλό ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής στην πόλη και ως  πεδίο ανάπτυξης του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου. Με σχέδιο, με συνεργασία, με ευρύτατο πεδίο ελευθερίας για τις κοινωνικές επιχειρήσεις χωρίς πρακτικές χειραγώγησης και πελατειακής μεταχείρισης.

Ο Δήμος μπορεί να γίνει προωθητής, μέντορας, εμψυχωτής των πρωτοβουλιών των πολιτών που επιχειρούν στην κοινωνική οικονομία.

Και επιπλέον :

ü  Ο Δήμος διαθέτει τους πόρους οικονομικούς αλλά και λειτουργικούς, ανθρώπινο δυναμικό για να στηρίξει τις κοινωνικές επιχειρήσεις. Τους πόρους αυτούς τους  αναζητά μοχλεύοντάς τους σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα  ή ακόμη και αναδιατάσσοντας τις προτεραιότητες στον προγραμματισμό των δικών του δημοτικών δαπανών. Εννοείται ότι αυτούς πρέπει να τους αποδίδει, να τους αξιοποιεί για την κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία και να εγείρεται η πολιτική απαίτηση γιαυτό!!!

ü  Ο Δήμος δημιουργεί χώρους όπου δραστηριοποιούνται οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Με διπλή έννοια: Δημιουργεί ευκαιρίες δραστηριοποίησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, διαμορφώνει χώρους φιλοξενίας των δραστηριοτήτων των κοινωνικών επιχειρήσεων.

ü  Ο Δήμος με προγραμματικές συμβάσεις ενισχύει τις κοινωνικές επιχειρήσεις μεταβαλλόμενος σε συνεργάτη- ή πελάτη

Συμπερασματικά, ο Δήμος με προοδευτικό προσανατολισμό:

ü  Ενθαρρύνει κάθε μορφή κοινωνικοοικονομικής συμμετοχής που ανατάσσει το τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο και παράλληλα δημιουργεί θέσεις εργασίας

ü  Επιτυγχάνει την κοινωνικοποίηση ομάδων του πληθυσμού που έως τώρα ήταν στο περιθώριο

ü  Ενισχύει τη κοινωνική συνοχή και συνεπώς κινεί  έστω και δύσκολα ένα βήμα για την κοινωνική ανάπτυξη.

Η Κοινωνία των Πολιτών και το Κοινωνικό Κεφάλαιο

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα και ο συνεργατισμός δεν μπορούν να σταθούν από μόνη της, ούτε να βασιστούν σε κάποια μεμονωμένα πρόσωπα και πολιτικές. Απαιτούν ένα στήριγμα πάνω στο οποίο να χτίσουν. Ένα τέτοιο στήριγμα είναι η κοινωνία των πολιτών και το κοινωνικό κεφάλαιο.

Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι το σύνολο των εν ενεργεία ή των εν δυνάμει πόρων που συνδέονται με την κατοχή ενός δικτύου μονίμων σχέσεων αλληλογνωριμίας και αλληλοαναγνώρισης, οι οποίες είναι περισσότερο ή λιγότερο θεσμοθετημένες, ή, με άλλα λόγια, με την ένταξη σε μία ομάδα, ως σύνολο [ατόμων] φορέων [δράσης], που δεν είναι μόνο προικισμένοι με κοινές ιδιότητες (επιδεκτικές να γίνονται αντιληπτές από τον παρατηρητή, από τους άλλους ή από τους ίδιους), αλλά είναι επίσης ενωμένοι με δεσμούς μόνιμους και χρήσιμους.

Tο κοινωνικό κεφάλαιο αναφέρεται στα χαρακτηριστικά των κοινωνικών οργανισμών, όπως η εμπιστοσύνη, οι νόρμες και τα δίκτυα, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της κοινωνίας, διευκολύνοντας τις συντονισμένες δράσεις των ατόμων/μελών της με στόχο το αμοιβαίο όφελος.

Η Κοινωνική Οικονομία και Επιχειρηματικότητα θα πρέπει να βασιστεί σε ένα ενδυναμωμένο και  ενεργοποιημένο κοινωνικό κεφάλαιο (όπου και εφόσον υπάρχει) προς μια κατεύθυνση κοινωνικής – συνεργατικής επιχειρηματικότητας.

 Οι επενδύσεις στην κοινωνική επιχειρηματικότητα έχουν ως προαπαιτούμενο την κινητοποίηση του  κοινωνικού κεφαλαίου, τους μεγάλους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς, τους μικρούς και ευέλικτους παραγωγικούς και τις τοπικές κοινωνικές συμπράξεις.

Το όφελος της συμμετοχικής επένδυσης, για κάθε καταναλωτή και εργαζόμενο, που μετέχει με μια μικρή μερίδα σε αυτή τη διαδικασία είναι η μείωση του κόστους των συναλλαγών άρα ένα έμμεσο κέρδος για τον πολίτη καταναλωτή.Η ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας είναι απολύτως συμβατή με την προοδευτική και ιδίως τη σοσιαλδημοκρατική πολιτική, από την οποία άλλωστε προέρχεται (E. Bernstein, Οι προϋποθέσεις του σοσιαλισμού και τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας) η βασική θεωρία και η ειδική πρόταση.

 Στις μεγάλες συνεισφορές της κοινωνικής οικονομίας στην κοινωνική οργάνωση εντάσσονται οι ακόλουθες όψεις της:

1) Η αυτόβουλη, συλλογική, ισότιμη και δημοκρατική συμμετοχή των πολιτών.

2) Η ανάπτυξη της δημιουργικής πρωτοβουλίας και έκφρασης της κοινωνίας των πολιτών.

3) Η αποτελεσματική συλλογική παρέμβαση για τη λύση ή την άμβλυνση των κοινωνικών προβλημάτων και των οικολογικών οχλήσεων.

4) Η αύξηση της απασχόλησης, μέσω της πύκνωσης των συνεργατικών συνεταιρισμών, γεγονός που συμβάλλει στη δημιουργία εισοδημάτων και την αύξηση του εθνικού πλούτου.

5) Η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, λόγω της μείωσης των δαπανών των νοικοκυριών (ιδίως στην περίπτωση της δημιουργίας καταναλωτικών συνεταιρισμών).

3.Προτάσεις

ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια οργάνωση»

Τοπικές Ενώσεις για την κοινωνική οικονομία ( Ενώσεις Συνεταιρισμών ,ΚΟΙΝΣΕΠ, τοπικών  συλλόγων, άτυπες κοινωνικές πρωτοβουλίες

και τις Συμπράξεις  Τοπικών Ενώσεων Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας με την Τοπική αυτοδιοίκηση για την κοινωνική επιχειρηματικότητα

Σύμφωνα με τον νόμο (αρ. 12 ν.4430/16).οι Ενώσεις είναι δευτεροβάθμιες οργανώσεις της κοινωνικής οικονομίας συμμετέχουν αυτοδικαίως στην Εθνική Επιτροπή Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Για να υπάρξουν κίνητρα στις ενώσεις αυτές ο στόχος τους θα πρέπει να είναι η αξιοποίηση των ανενεργών υλικών και ανθρώπινων πόρων, η εκπροσώπηση, η βοήθεια και προστασία, η εκπαίδευση και κατάρτιση, οι συμβουλευτικές υπηρεσίες, η οικονομική-νομική-τεχνική βοήθεια, ο έλεγχος και η επίλυση διαφορών. Οι  Ένωσεις κατ΄αυτό τον τρόπο  μπορεί να είναι και το πρόπλασμα και για την δημιουργία συμπράξεων με την Τ.Α, για την σύναψη συμβάσεων για ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών και κοινοπραξιών (αρ. 7 ν.4430/16).

Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση  η κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα, χρειάζεται ολοκληρωμένους θεσμούς και δίκαιους κανόνες παιγνιδιού που δεν μπορούν να προκύψουν διαφορετικά  εάν, δεν οργανωθεί ο χώρος σε δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο με ενώσεις. Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί το πρώτο βήμα. 

Η απάντηση στη παγκόσμια εξέλιξη είναι η συμμετοχική οικονομία παντού, με καταναλωτικούς και ενεργειακούς συνεταιρισμούς. Συνεργατικά αλληλοασφαλιστικά ταμεία και κοινοτικό συνεργατικό τουρισμό.

Είναι βέβαιο ότι, η  αρνητική τάση που υπάρχει να αξιοποιήσουμε την συμμετοχική οικονομία στη χώρα μας, που βασική της έκφραση είναι οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, έχει επιφέρει την αποτελμάτωση των θεσμών της κοινωνικής οικονομίας.

 Το κλειδί είναι η κινητοποίηση και η συμμετοχή των καταναλωτών οργανώσεων και της κοινωνίας, σε συνεργατικές πρωτοβουλίες για την δημιουργία παραγωγικών και κοινωνικών συνεταιρισμών με άμεσο στόχο τη μείωση του κόστους της διαμεσολαβησης.

Η κοινωνική οικονομία δεν είναι μια ετερότητα του κράτους και της αγοράς αλλά ένας αυτόνομος χώρος της κοινωνίας που χρειάζεται να αναγνωρίσει το πολιτικό σύστημα.

Το Κίνημα μπορεί να εντάξει αυτή την προοπτική στις καινοτόμες του πολιτικές σε αντίθεση με το αναγχρονιστικό πολιτικό σύστημα.

Σχετικά με την κοινωφελή εργασία για να έχουν παραγωγικό αντίκρυσμα οι διαθέσιμοι πόροι από το ΕΣΠΑ θα πρέπει να διατεθούν στη πραγματική οικονομία

Να διατεθούν δηλ. όχι στο κράτος για επιδοτήσεις πρόσκαιρων προσλήψεων προς εξυπηρέτηση του πελατειακού πολιτικού συστήματος αλλά στις κοινωνικές επιχειρήσεις για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.

Στον αγροδιατροφικό τομέα, μπορούν να δημιουργηθούν 50.000 νέες θέσεις εργασίας με βάση την πρότασή μας για τα κοινωνικά αγροκτήματα, αξιοποιώντας σχολάζουσες δημόσιες και ιδιωτικές γαίες μεταφέροντας πόρους της κοινωφελούς εργασίας

Στον τομέα της πρόληψης και της κοινωνικής φροντίδας μπορούν να δημιουργηθούν 70.000 νέες θέσεις εργασίας με το ήμισυ του κόστους της απασχόλησης στην κρατική γραφειοκρατία, δεδομένου ότι στην συμμετοχή του κόστους μπορούν να μπουν οι ίδιες οι κοινωνικές ομάδες, τα ασφαλιστικά τους ταμεία και γενικώς οι ωφελούμενοι των υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας.

Στην δια βίου μάθηση και την ενισχυτική διδασκαλία, ο θεσμός των κοινωνικών φροντιστηρίων και της συνεργατικής εκπαίδευσης μπορούν να δημιουργήσουν 50.000 θέσεις εργασίας, απορροφώντας ένα κομμάτι από την παραπαιδεία σε νέους εκπαιδευτικούς μέσω συνεργατικών σχημάτων που δεν έχουν ακόμη μπει στην αγορά εργασίας.

Στο πράσινο επιχειρείν μπορούν να δημιουργηθούν 100.000 νέες θέσεις εργασίας. Ειδικότερα στην ανακύκλωση στην πηγή, στην ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, στο αστικό πράσινο και τις πράσινες στέγες, πέλετ και κομπόστ από  βιομάζα, διαχείριση δασών και βιοτόπων.

Στον πολιτισμό-τουρισμό μπορούν να δημιουργηθούν 20.000 θέσεις εργασίας στον καθαρισμό ακτών και πάρκων αναψυχής, στην φύλαξη και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μουσείων.

Με βάση αυτή την προσέγγιση η  κοινωνική οικονομία προτάσσει την αποτελεσματική συμμετοχή του πολίτη και στοχεύει:
 Στη δημιουργία σταθερών και ουσιαστικών δεσμών με την κοινωνική βάση μέσω δευτεροβάθμιας οργάνωσης.
Στην αποκέντρωση της εξουσίας και τη διάχυσή της σε κέντρα που βρίσκονται μέσα στην κοινωνία των πολιτών.
 Στην ανάπτυξη συμμετοχικών πρωτοβουλιών, δικτύων πολιτών και κοινωνικών επιχειρήσεων.
Στην ανάδειξη του εθελοντισμού ως βάση για την δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου
 με την ανάπτυξη τοπικών και θεματικών δικτύων διαλόγου και δράσης ανοικτών σε όλους τους πολίτες με τελικό στόχο  τη συμμετοχή  στην κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Βρισκόμαστε ως κοινωνία, ως πολίτες μπροστά σε δίλημμα. Είναι φανερό ότι η  πραγματική οικονομία έχει καθηλωθεί τα χρόνια της κρίσης. Μπορεί άραγε να σταθεί μια οικονομία στα πόδια της η χώρα , όταν ο ένας στους τρεις εργάζεται, ο άλλος είναι συνταξιούχος και ο τελευταίος είναι άνεργος. Προφανώς η εξίσωση δεν βγαίνει. Η προστιθέμενη και πολλαπλασιαστική αξία της κοινωνικής οικονομίας είναι μια ουσιαστική σοσιαλδημοκρατική απάντηση στην κρίση.